مقاله قصه گویی و نمایش خلاق

مقاله قصه گویی و نمایش خلاق

فهرست:

نمایش خلاق

 نمایش خلاق چیست؟

فلسفۀ اجرای نمایش با نوجوانان

نمایش خلاق در عمل

نمایش خلاق در عمل

دلیل استفاده از نمایش خلاق در كلاس درس چیست؟

....................................................................................

بخشهایی از متن:

نمایش خلاق (Creative Drama)

«شكلی از نمایش که مبتنی بر بداهه‌پردازی است، اجرای عمومی نمی‌شود و تأكید آن بر فرایند است و در آن سرپرست گروه شرکت‌کنندگان را هدایت می‌كند تا تخیل خود را به‌كار گیرند، نقش‌آفرینی كنند و بر تجربه‌های انسانی تأمل نمایند. » (دیویس و بم – تأکیدها از من است.)

نمایش خلّاق اصولاً با تدریس مهارتهای تئاتر سروکار ندارد، اگر چه ممکن است این امر اتفاق بیفتد. هدف نمایش خلّاق استفاده از میل طبیعی نمایشی برای تسهیل یادگیری در بسیاری از رشته‌ها و شاخه‌هاست. كودك طبیعتاً دریافتهای خود را بازی می‌كند. او نقشها را امتحان و سپس «وانمود بازی» می‌کند. این اولین روشی است که كودك به كمك آن از دنیای خود می‌آموزد. (به‌همین دلیل است که، گرچه هیچ فرد بالغی را نمی‌شناسم که از جاروبرقی كشیدن و چمن زدن خوشش بیاید، وقتی به فروشگاه اسباب بازی بروید ممكن است جاروبرقی اسباب‌بازی و ماشین چمن‌زنی بخرید. بچه‌ها نقش بزرگترها را امتحان می‌کنند.) نمایش خلّاق این نوع فعالیت را سازمان می‌دهد تا دانش‌آموزان بتوانند مسائل و موضوعات را از روی تجربه بشناسند. ارسطو می‌گوید: «به من بگو، فراموش خواهم کرد. به من نشان بده، به‌خاطر خواهم سپرد. مرا درگیر کن، خواهم فهمید.» [دربارۀ منبع اصلی این كلام نظرات متفاوت و پراكنده‌ای وجود دارد، تا جایی كه برخی آن را به كنفسیوس و لائودزه و برخی به حكمای یونان منتسب می‌كنند. نویسنده در این مقاله ارسطو  را گویندۀ  آن می‌داند، اما خود در مقالۀ دیگرش (چرا باید در مدارس نمایش تدریس شود؟) آن را ضرب‌المثلی چینی می‌خواند!]

نمایش خلاق موجب رشد شخصیت و پرورش عزت نفس است. به بچه‌ها کمک می‌‌کند تا کار گروهی را یاد بگیرند و خلّاقانه فکر کنند. این شیوه عمدتاً از روشهای مرسوم حل مشكل است. نمایش خلاق بیش از هر فعالیت مدرسه‌ای دیگری (نظیر کلاس زبان و ادبیات) مهارتهای زبانی و نحوۀ برقراری ارتباط را شكل می‌‌دهد. این شیوه باعث می‌شود دانش‌آموزان خود را جای دیگران بگذارند تا بتوانند حس همدردی را درك نمایند. همچنین به‌طور قطع می‌توان از آن به ‌عنوان ابزار تدریس دیگر دروس استفاده کرد، به ‌شرط آنكه درسها به دقت طرح شده باشند. هر وقت بتوانم سعی می‌کنم با استفاده از نمایش خلاق در درسهای دیگر به دانش‌آموزان کمک کنم. نکتۀ جالب این است که چون هر كدام از درسهای نمایش خلّاق لزوماً شامل محتوای یکی از دیگر دروس مدرسه می‌شود، معمولاً می‌توان درس نمایش خلّاق را حول یکی از موضوعات درسی غیرنمایشی طراحی كرد، بدون آنكه اصلاً محتوای نمایشی آن لطمه ببیند.

...

نمایش خلاق در عمل

پیش دبستان تا كلاس پایۀ دوم: كارگاه LLC سازمان «تئاتر نوجوانان» (Youth Stages) معمولاً برای بچه‌های كوچك‌تر، با كاردستی مناسب شروع می‌شود. بچه‌ها هنگام ورود به كلاس با مجموعه‌ای از وسایل از قبیل كاغذ، ماژیك، چسب مایع، پر، ژل، دستمال توالت و امثال آن رو‌به‌رو می‌شوند. این فضا، بلافاصله فراگیرانی را به خود جذب می‌كند كه لمس كردن اشیا و دیدن آنها برایشان جذاب است. آموزگار در حین خوشامدگویی به كودكان، موضوع روز را به آنها معرفی می‌كند. مثلاً داستانی از قرون وسطا را انتخاب و از منابعی مانند كتاب، تصویر یا موسیقی آن دوره استفاده می‌كند. او پروژه‌ای هنری را پیشنهاد می‌كند، مثلاً تزیین تاج مقوایی با جواهرات، یا سوق دادن كودكان به تهیۀ نشان خانوادگی. هر دانش‌آموز می‌تواند برای خود تاجی بسازد و با توجه به روش و علاقۀ خود از لوازم در دسترس استفاده كند. كودكان با یكدیگر تبادل نظر می‌كنند و در صورت ضرورت، از آموزگار كمك می‌گیرند و در مدت  ده-پانزده دقیقه، صاحب وسیله‌ای منحصربه‌فرد و واقعی می‌شوند.

سپس، كودكان وسایل اضافی را جمع می‌كنند و دایره‌وار گرد هم جمع می‌شوند و وسایل خود را به گروه نشان می‌دهند. آموزگار، كودكان را تشویق می‌كند تا توضیح دهند كه چرا مثلاً عكس اژدها یا رنگین‌كمان را روی تاج خود كشیده‌اند، یا پرهای صورتی بر بالای آن قرار داده یا به‌جای تاج، سپر درست كرده‌اند. هیچ پروژه‌ای به‌خودی‌خود درست یا غلط و بد یا خوب نیست و به‌هیچ‌وجه دربارۀ آن قضاوت نمی‌شود. بحث در كلاس، بچه‌ها و آموزگار را با یكدیگر آشنا و آنها را برای ادامۀ كار آن روز آماده می‌كند.

حالا لازم است كه بچه‌ها حركت كرده، از پانتومیم استفاده كنند، به این شكل كه در سكوت و با استفاده از بدنشان - كه مناسب‌ترین وسیله است - عملی را نشان دهند یا شخصیتی را خلق كنند. مربی «تئاتر نوجوانان» جعبۀ جادویی را كه محل بازیگری شخصی برای تك‌تك بچه‌هاست و پر از اشیای تخیلی است، به آنها معرفی می‌كند. كودكان با راهنمایی آموزگار، به جعبه‌های جادویی خود نزدیك می‌شوند و خود را با تاجها یا جواهرات سلطنتی تخیلی زینت می‌دهند، چوب‌دستی جادویی خود را به‌صورت موج می‌چرخانند یا از ركاب اسبهای رام و دست‌آموز خود بالا می‌روند و با اژدها روبه‌رو می‌شوند. از آنجا كه كودكان در حریم فردی خود باقی می‌مانند، برای كنترل كلاس دقت زیادی لازم است.

پس از اجرای چند پانتومیم كه تخیل [كودكان] و بیان فردی را برمی‌انگیزد و مهارتهای حركتی محض و صحیح را تقویت می‌كند، صدا اضافه می‌شود. كودكان اینك گفته‌های جادویی خود را به‌صورت كلام بیان می‌كنند، مثل اژدها نعره می‌كشند و نظایر آن. حركات كامل بدنی، صدا و تخیل با یكدیگر تركیب می‌شود تا رویكرد حركتی برای یادگیری ایجاد شود.

آموزگار، پس از این مرحله، كتابی را می‌خواند. مثلاً كتاب شوالیه و اژدها، اثر تومی دوپائولا Tomie depao)). او با صدای بلند كتاب می‌خواند و تصاویر آن را نشان می‌دهد و به این ترتیب دانش‌آموزان دارای مهارتهای لامسه‌ای و دانش‌آموزان دارای تواناییهای تصویری را درگیر می‌كند و با تغییر صدای خود برای هر شخصیت و تنظیم ضرباهنگ متن، نكات نمایشی گوناگونی را هم نشان می‌دهد.

اینك كودكان آماده‌اند تا با راهنمایی و هدایت داستان و احتمالاً ایفای نقشی از سوی خود آموزگار، داستان را بازی كنند. كودكان بی‌‌آنكه متوجه شده باشند، وسایلی را برای استفاده درست كرده‌اند، حركات را از طریق پانتومیم و بعضی عبارات گفتاری را تمرین كرده‌اند. بچه‌ها خودشان شخصیتی را كه می‌خواهند بازی كنند، انتخاب می‌كنند. اگر پنج شوالیه، یك اسب، سه اژدها و شش كتابدار حضور داشته باشند، آموزگار روایت خود را از داستان برحسب موقعیت، تنظیم می‌كند. آموزگار در تمام طول اجرای نمایش، اوضاع را كنترل می‌كند و مراقب است كه كودك كمرو دست‌كم یكی-دو خط از نمایش را بگوید و كودك پرجنب‌وجوش و سرزنده، بر دیگران آتش نبارد! آموزگار به كودكان كمك می‌كند كه با داستان پیش بروند و دقت می‌كند كه همۀ بچه‌ها كاملاً براساس طرح [داستان نمایش] پیش بروند ... یا با توافق با یكدیگر، آن را تغییر دهند.